Skuteczność glukozaminy i chondroityny w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego.

Wprowadzenie

Według aktualnych wytycznych podstawę leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów stanowią: odciążanie stawu (np. przez zmniejszenie masy ciała), rehabilitacja ruchowa, leki przeciwbólowe (np. paracetamol), niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ), a w niektórych przypadkach także zabiegi operacyjne, łącznie z aloplastyką (p. Med. Prakt. 3/2001, s. 91-114). W badaniach klinicznych, ale nie we wszystkich, wykazano, że siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny - składniki glikozaminoglikanów substancji podstawowej chrząstki stawowej i płynu stawowego zmniejszają objawy podmiotowe choroby zwyrodnieniowej stawów i hamują zwężanie się szpary stawowej (p. Siarczan glukozaminy w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego).

Pytanie kliniczne

Czy stosowanie siarczanu glukozaminy lub siarczanu chondroityny doustnie wpływa na szerokość szpary stawowej stawu kolanowego i zmniejsza objawy podmiotowe choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego?

Metodyka

przegląd systematyczny z metaanalizą badań z randomizacją

Dobór publikacji

Analizą objęto badania z randomizacją, przeprowadzone metodą podwójnie ślepej próby, w których okres obserwacji wynosił >=4 tygodnie. W badaniach oceniano wpływ siarczanu glukozaminy lub siarczanu chondroityny stosowanych doustnie na szerokość szpary stawowej i(lub) objawy podmiotowe choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego lub stawu biodrowego.

Interwencja

Chorych przydzielano losowo do 2 grup, w których otrzymywali doustnie odpowiednio:
- siarczan glukozaminy (750-1500 mg/d przez 4 tygodnie do 3 lat) albo siarczan chondroityny (200-2000 mg/d przez 3-12 miesięcy)
- placebo.

Wszyscy chorzy mogli jednocześnie przyjmować leki przeciwbólowe.

Punkty końcowe lub oceniane zmienne

- główny: szerokość szpary stawowej stawu kolanowego oceniana na podstawie radiogramów;
- dodatkowe: 1) nasilenie bólu w analogowej skali wzrokowej, 2) nasilenie objawów - za pomocą skali Lequesne'a (10 pytań dotyczących bólu, sztywności, trudności w wykonywaniu codziennych czynności i ograniczenia chodzenia) lub skali WOMAC (24 pytania dotyczące bólu, sztywności i ograniczenia czynności), 3) ruchomość stawów, 4) dobra lub bardzo dobra odpowiedź na leczenie w ocenie lekarza prowadzącego, 5) objawy niepożądane.

Wyniki

Analizą objęto 15 badań opublikowanych w latach 1980-2002, w których wzięło udział 1775 chorych: 1020 w badaniach z zastosowaniem siarczanu glukozaminy i 755 w badaniach z zastosowaniem siarczanu chondroityny. Średni wiek chorych wynosił 62 lata, a wskaźnik masy ciała 27,6 kg/m2. W większości badań uczestniczyły wyłącznie osoby z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, a w dwóch (n = 138) również osoby z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Wiarygodność badań z zastosowaniem siarczanu glukozaminy była większa w porównaniu z badaniami, w których stosowano siarczan chondroityny.

U chorych na chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego otrzymujących siarczan glukozaminy albo siarczan chondroityny (większość wyników dla obu leków jest podobna i podana wspólnie; wyjątek zaznaczono poniżej), w porównaniu z grupą placebo, stwierdzono:
- mniejsze zwężenie szpary stawowej (SMD: 0,41; 95% CI: 0,21-0,60), co może odpowiadać różnicy 0,27 mm (95% CI: 0,13-0,41) po 3 latach stosowania glukozaminy w dawce 1500 mg/d, a efekt ten, według autorów przeglądu, jest mały lub średni (n = 414; 2 badania z siarczanem glukozaminy; w 2 badaniach z siarczanem chondroityny obserwowano podobny wpływ na szerokość szpary stawowej, ale wiarygodność tych badań była mała, co według autorów przeglądu nie pozwoliło oszacować wiarygodnego efektu tego leku);
- zmniejszenie nasilenia objawów w skali WOMAC (SMD: 0,30; 95% CI: 0,11-0,49; n = 414; 2 badania z siarczanem glukozaminy), co według autorów w przybliżeniu odpowiada efektowi uważanemu za mały lub średni;
- zmniejszenie nasilenia objawów w skali Lequesne'a (SMD: 0,43; 95% CI: 0,32-0,54), odpowiadające zmniejszeniu nasilenia objawów o 2,1 punktu (95% CI: 1,5-2,7) po 3 miesiącach leczenia; nie stwierdzono znamiennej różnicy skuteczności siarczanu glukozaminy w porównaniu z siarczanem chondroityny (n = 1582; 10 badań [w 3 stosowano siarczan glukozaminy, a w 7 - siarczan chondroityny]);
- zmniejszenie natężenia bólu w analogowej skali wzrokowej (SMD: 0,49; 95% CI: 0,31-0,67), co według autorów przeglądu odpowiada zmianie o 1,3 cm (95% CI: 0,9-1,6) po 3 miesiącach leczenia (n = 1711; 12 badań [w 4 stosowano siarczan glukozaminy, a w 8 - siarczan chondroityny]);
- poprawę czynności stawów w analogowej skali wzrokowej (SMD: 0,59; 95% CI: 0,25-0,92; n = 150; 3 badania [w 2 stosowano siarczan glukozaminy, a w 1 - siarczan chondroityny]);
- większe prawdopodobieństwo dobrej lub bardzo dobrej odpowiedzi na leczenie (RB: 1,60; 95% CI: 1,38-1,82), co według autorów przeglądu odpowiada potrzebie stosowania siarczanu glukozaminy lub siarczanu chondroityny u około 5 chorych, aby u jednego uzyskać poprawę ocenioną przez lekarza jako dobrą lub bardzo dobrą (n = 1159; 9 badań [w 4 stosowano siarczan glukozaminy, a w 5 - siarczan chondroityny]);
- brak znamiennej różnicy ryzyka wystąpienia objawów niepożądanych (RR: 0,80; 95% CI: 0,59-1,08; n = 1869; 11 badań [w 7 stosowano siarczan glukozaminy, a w 5 - siarczan chondroityny]).

Wnioski

Stosowanie siarczanu glukozaminy albo siarczanu chondroityny doustnie zmniejsza objawy podmiotowe choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Stosowanie siarczanu glukozaminy hamuje zwężanie się szpary stawowej; niemniej jednak - według autorów przeglądu - oszacowanie wpływu tych leków na strukturę stawu wymaga dalszych badań.

Opracowali: lek. Łukasz Strzeszyński,
lek. Jan Brożek, Anna Jaroszyńska MD,
prof. dr med. Roman Jaeschke
Konsultowała prof. dr hab. med. Irena Zimmermann-Górska
Kierownik Katedry i Kliniki Reumatologiczno-Rehabilitacyjnej
i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu

Komentarz

Zmiany zwyrodnieniowe w stawach polegają na niszczeniu chrząstki stawowej i na równoczesnej "obronie" ze strony podchrzęstnej warstwy kości, przejawiającej się sklerotyzacją i tworzeniem wyrośli - osteofitów. Nieprawidłowe obciążenie więzadeł i przyczepów ścięgnistych oraz odczyn zapalny w błonie maziowej stają się przyczyną bólu i bolesności w obrębie zajętych stawów.

Leczenie powyższych zmian i objawów, szczególnie wówczas gdy dotyczą one stawów kończyn dolnych, napotyka znaczne trudności. We wczesnym okresie zmian powinno ono umożliwić wzmocnienie i odbudowę substancji podstawowej chrząstki, hamować proces zapalny i zmniejszać dolegliwości bólowe.

Próby oddziaływania na substancję podstawową chrząstki polegają obecnie na stosowaniu jej składników - siarczanu glukozaminy i chondroityny, a także cytokin będących czynnikami wzrostu lub nasilających proces włóknienia. Czynione są próby stosowania inhibitorów metaloproteinaz, modyfikowania in vitro chondrocytów i przeszczepiania chrząstki z "nieobciążonych" stawów.

Przedstawione powyżej wyniki metaanalizy badań klinicznych dotyczących wpływu siarczanu glukozaminy i siarczanu chondroityny w postaci preparatów doustnych przemawiają za skutecznością tych związków w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Powodowały one zmniejszenie natężenia bólu, a stosowanie siarczanu glukozaminy wiązało się ponadto z wolniejszym zwężeniem się szpary stawowej, w porównaniu z grupą kontrolną. Dane te przemawiają więc za celowością stosowania tego ostatniego związku. Konieczne są jednak dalsze badania patogenezy zmian zwyrodnieniowych w stawach i poszukiwanie metod zabezpieczania struktury chrząstki, jak i możliwości jej odbudowy.

opracowano na podstawie artukułu autorstwa: prof. dr hab. med. Irena Zimmermann-Górska
Kierownik Katedry i Kliniki Reumatologiczno-Rehabilitacyjnej
i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu

AUTOR POSTU: PIKADRO25